Uchambuzi wa tamthilia unahusisha kuchunguza vipengele mbalimbali vya kazi hiyo ili kuelewa dhamira, maudhui, falsafa, muwala, usuli, mandhari, na wahusika. Hapa chini nimeelezea vigezo hivyo kwa ufupi:

1) Dhamira/Lengo/Mintarafu/Kusudi:

Hili ni lengo kuu la mwandishi au jambo linalokusudiwa na tamthilia hiyo. Ni nia ambayo mwandishi anataka kuifikisha kwa wasomaji au watazamaji wake.

2) Maudhui:

Maudhui ni jumla ya maswala na mada yanayozungumziwa na mwandishi katika tamthilia. Hapa, unachunguza masuala muhimu ambayo yanajitokeza katika kazi hiyo na jinsi yanavyochangia ujumbe wa tamthilia.

3) Falsafa:

Falsafa inahusisha msimamo wa mwandishi kuhusu jambo fulani analoliandikia. Unachunguza imani, maoni, au mitazamo ya mwandishi inayojitokeza katika tamthilia na jinsi inavyoathiri mwelekeo wa kazi hiyo.

4) Muwala:

Muwala ni mtiririko wa vituishi au mawazo katika kazi ya fasihi. Unachunguza jinsi tamthilia imepangwa na kuandikwa, ikiwa ni pamoja na mpangilio wa matukio, migogoro, kilele, na kushuka.

5) Usuli:

Usuli unahusu asili au hali inayomzunguka mwandishi na inayomchochea kuandika tamthilia. Unaweza kutafakari kuhusu muktadha wa kijamii, kiuchumi, kisiasa, au kitamaduni unaomwathiri mwandishi na jinsi inavyodhihirika katika tamthilia.

6) Mandhari:

Mandhari ni mahali ambapo wahusika wa tamthilia wanatekeleza matukio yao. Inaweza kuwa sehemu halisi kama njiani, shuleni, au pia inaweza kuwa mandhari ya kufikirika. Unachunguza mazingira ambayo matukio ya tamthilia yanatokea.

7) Wahusika:

Wahusika ni viumbe au watu wanaoendeleza mawazo ya mwandishi katika tamthilia. Wanaweza kuwa binadamu, wanyama, viumbe halisi au wa kidhahania. Unachunguza jinsi wahusika hawa wanavyosaidia kusimulia hadithi na kuwasilisha mawazo na maoni ya mwandishi.

Kwa kuchambua vigezo hivi katika tamthilia, unaweza kupata ufahamu zaidi juu ya nia ya mwandishi, ujumbe unaotaka kuwasilisha, na jinsi vipengele mbalimbali vinavyoathiri ujenzi wa hadithi na maana ya kazi hiyo ya fasihi.